Περιγραφή
Ο αρχιτέκτονας και ιστορικός ερευνητής Γιάννης Επαμεινώνδας παρουσιάζει στο Τελλόγλειο Ίδρυμα μια σειρά διαλέξεων, εστιασμένων στις μικρές –συχνά άγνωστες– ιστορίες της Θεσσαλονίκης, που επηρέασαν την εξέλιξη της ευρύτερης ιστορίας της πόλης από τα μέσα του 19ου αιώνα. Οι διαλέξεις συνοδεύονται από πλούσιο εικονογραφικό υλικό, φωτογραφίες, καρτ-ποστάλ, χάρτες διαγράμματα, που φωτίζουν με ενάργεια την κάθε ελάσσονα ιστορία.
Ακολουθεί το γενικό πρόγραμμα των διαλέξεων:
• Τρίτη 21 Νοεμβρίου, στις 18:30: ‘Τα θαλάσσια τείχη και η παλιά παραλία’ [οι τρεις παλιότερες φωτογραφίες – το σχέδιο Βιτάλη – η Débarcadère – ο άγνωστος βυζαντινός Λευκός Πύργος]
Πιο συγκεκριμένα θα αναλυθούν σε συνδυασμό με πλούσιο εικονογραφικό υλικό, φωτογραφίες, καρτ-ποστάλ, χάρτες διαγράμματα:
- οι τρεις παλιότερες φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης (1863, 1866, 1873), που αποτυπώνουν την πόλη λίγο πριν και λίγο μετά την κατεδάφιση των θαλάσσιων τειχών και την κατασκευή της νέας προκυμαίας που διαμόρφωσε το σημερινό μέτωπο της Παλιάς Παραλίας,
- το σχέδιο του 1871, του μηχανικού Ρόκκου Βιτάλη, βάσει του οποίου κατεδαφίστηκαν οι οχυρώσεις γύρω από τον Λευκό Πύργο συμπαρασύροντας και τον βυζαντινό "Λευκό Πύργο" που είχε επιβιώσει άθικτος μέχρι τότε και
- η αποβάθρα (Débarcadère – Embarcadére) στην προέκταση της οδού Σαμπρή πασά (Βενιζέλου), που χρησιμοποιήθηκε προσωρινά για την επιβίβαση & αποβίβαση των επιβατών μέχρι την αποπεράτωση του νέου λιμανιού.
Η διάρκεια της ομιλίας υπολογίζεται στη μία ώρα. Θα ακολουθήσει συζήτηση.
• Τρίτη 28 Νοεμβρίου, στις 18:30: ‘Το λιμάνι και ο Δενδροπόταμος’ [ο σκαπτός λιμένας – ο Πύργος της Αποβάθρας και ο Τοπχανές – το Τζερέμπουλο – τα Σφαγεία και το Μπέστσιναρ – οι βιομηχανίες – η εκτροπή του χειμάρρου – η αποξήρανση της Μπάρας]
Πιο συγκεκριμένα θα αναλυθούν σε συνδυασμό με πλούσιο εικονογραφικό υλικό, φωτογραφίες, καρτ-ποστάλ, χάρτες διαγράμματα:
- ο Σκαπτός Λιμένας, το τεχνητό λιμάνι του Μεγάλου Κωνσταντίνου: τα όριά του, τα προστατευτικά οχυρά (Πύργοι της Αποβάθρας και του Αναγλύφου), ο νέος Τοπχανές, η σταδιακή αλλουβιακή επιχωμάτωση, τα κατάλοιπα σήμερα.
- το Τζερέμπουλο και οι πιθανές ερμηνείες, ο γαλλικός πορτολάνος. Είναι ο "πρόβολος Δουργούτη", που πρόσφατα αναδείχθηκε, ό,τι απομένει από τον λιμενοβραχίονα της Θεσσαλονίκης;
- τα Σφαγεία και ο κήπος του Μπέστσιναρ. Τα πρώτα θαλάσσια μπάνια και η σταδιακή εγκατάλειψη.
- η Βιομηχανία στην "πίσω αυλή" της πόλης: το Ζυθοποιείο Όλυμπος, το εργοστάσιο φωταερίου, η Nouvelle Filature.
- ο Δενδροπόταμος: η εκτροπή του χειμάρρου, η αποξήρανση της Μπάρας κι η επέκταση της συνοικίας Βαρδαρίου.
Η διάρκεια της ομιλία υπολογίζεται στη μία ώρα. Θα ακολουθήσει συζήτηση.
• Τρίτη 12 Δεκεμβρίου, στις 18:30: ‘Ο σιδηρόδρομος και τα τελωνεία’ [η πρώτη ατμομηχανή – η Σκάλα των Ανατολικών Σιδηροδρόμων – ο Παλιός Σταθμός και ο Ενωτικός – τα τρία γνωστά Τελωνεία και οι Καραντίνες]
Πιο συγκεκριμένα θα αναλυθούν σε συνδυασμό με πλούσιο εικονογραφικό υλικό, φωτογραφίες, καρτ-ποστάλ, χάρτες διαγράμματα:
· τα τελωνεία ως μέσο ελέγχου της διακίνησης των εμπορευμάτων και η εμφάνιση της καραντίνας ως μέσο ελέγχου της κίνησης των ανθρώπων σε περιόδους υγειονομικών κρίσεων.
· τα τρία γνωστά τελωνεία στη Θεσσαλονίκη, η μετακίνησή τους (πάντα στην περιοχή του λιμανιού), η ακμή και η παρακμή τους.
· ο εντοπισμός της θέσης της παλιότερης γνωστής καραντίνας από τις αρχές του 18ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 19ου και η συνακόλουθη ταύτιση του αντίστοιχου τελωνείου στην πλατεία Μοριχώβου.
· η Πύλη του Γιαλού, η οδός Κατούνη, η πλατεία του λιμανιού και το κεντρικό καφενείο του.
· ο ερχομός του σιδηροδρόμου ως απότοκο της διώρυγας του Σουέζ και οι προσπάθειες σύνδεσης του τραίνου με το λιμάνι και το Δεύτερο Τελωνείο.
· οι τρεις σιδηροδρομικοί σταθμοί του 19ου αιώνα και ο συνακόλουθος εξευρωπαϊσμός της πόλης.
· η πλήρης ανάπτυξη του σιδηροδρομικού δικτύου μέσα στο λιμάνι στις παραμονές του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου.
Η διάρκεια της ομιλία υπολογίζεται στη μία ώρα. Θα ακολουθήσει συζήτησ
Η διάλεξη θα μαγνητοσκοπηθεί και θα αναρτηθεί στο κανάλι του Τελλογλείου στο YouTube.
• Τρίτη 19 Δεκεμβρίου, στις 18:30: ‘Η συνοικία των εξοχών και η νέα παραλία’ [η νέα κοινωνική ελίτ – ο ευρωπαϊκός εκλεκτισμός – το τραμ και ο εξηλεκτρισμός – η σταδιακή επιχωμάτωση – αρχοντικά που επιβιώνουν]
Πιο συγκεκριμένα θα αναλυθούν σε συνδυασμό με πλούσιο εικονογραφικό υλικό, φωτογραφίες, καρτ-ποστάλ, χάρτες διαγράμματα:
- Η επέκταση της πόλης μετά την κατεδάφιση των ανατολικών τειχών, το εμπόδιο των νεκροταφείων και των στρατοπέδων.
- Τα όρια, η έκταση, τα ρέματα, οι ονομασίες, η πληθυσμιακή και κοινωνική σύνθεση της νέας συνοικίας των Εξοχών, από τον Λευκό Πύργο μέχρι τη βίλα Αλλατίνι.
- Τα εκπαιδευτήρια, τα νοσοκομεία και οι τόποι λατρείας.
- Οι πρώιμες βιομηχανικές εγκαταστάσεις μέσα στον κατοικημένο ιστό.
- Η αρχιτεκτονική της νέας συνοικίας και οι επιρροές από την Ευρώπη. Ο νεοκλασικισμός κι ο εκλεκτισμός. Τα πώς και τα γιατί της παρακμής και της εξαφάνισης.
- Η επιχωμάτωση της Νέας Παραλίας από τις απαρχές (1885) έως την ολοκλήρωσή της (δεκαετία 1970).
Η διάρκεια της ομιλίας υπολογίζεται στη μία ώρα. Θα ακολουθήσει συζήτηση.
• Τρίτη 9 Ιανουαρίου, στις 18:30: ‘Η πυρκαγιά και το σχέδιο Εμπράρ’ [τα αίτια και η διερεύνηση – η προστασία των πυροπαθών – τα Σχέδια του 1919 και του 1920 – η εφαρμογή και η επέκταση – Τσιμισκή & Αγίου Μηνά – το νεκροταφείο και το Πανεπιστήμιο – μεταπολεμικές ματαιώσεις και υπερβάσεις]
Πιο συγκεκριμένα θα αναλυθούν σε συνδυασμό με πλούσιο εικονογραφικό υλικό, φωτογραφίες, καρτ-ποστάλ, χάρτες διαγράμματα:
· Η διεθνής συγκυρία της Μπελ Επόκ (1870-1914) μέχρι το ξέσπασμα του Μεγάλου Πολέμου.
· Η προηγούμενη πυρκαγιά του 1890 και η κατάσταση της Θεσσαλονίκης το 1917.
· Τα αίτια της πυρκαγιάς, οι κατηγορίες για εμπρησμό, η δίκη των ενόχων και οι αποζημιώσεις των ασφαλιστικών εταιρειών.
· Η έκταση της πυρκαγιάς, τα μνημεία, τα ερείπια της επαύριον.
· Τα μέτρα ανακούφισης των πυροπαθών και η συνδρομή των Αγγλογάλλων συμμάχων.
· Η κυβέρνηση Βενιζέλου, ο υπουργός Παπαναστασίου και ο επανασχεδιασμός της πόλης.
· Το νέο Σχέδιο, η επιτροπή Μώσον, ο Εμπράρ και οι πρόνοιες υπέρ των παλαιών ιδιοκτητών.
· Η Ισραηλιτική Κοινότητα και η ανατροπή μετά τις εκλογές του 1920.
· Η εφαρμογή του Σχεδίου μέχρι το 1950 και η καταστρατήγηση με την αύξηση των συντελεστών δόμησης.
Η διάρκεια της ομιλίας υπολογίζεται στη μία ώρα. Θα ακολουθήσει συζήτηση.
Η διάλεξη θα μαγνητοσκοπηθεί και θα αναρτηθεί στο κανάλι του Τελλογλείου στο YouTube.
• Τρίτη 16 Ιανουαρίου, στις 18:30: ‘Κρυμμένα ίχνη και απουσίες’ [ένας χαμένος ρωμαϊκός άξονας – οι Μαγεμένες – η μονή της αγίας Ματρώνας]
Πιο συγκεκριμένα θα αναλυθούν σε συνδυασμό με πλούσιο εικονογραφικό υλικό, φωτογραφίες, καρτ-ποστάλ, χάρτες διαγράμματα:
- Οι οικίες Άμποτ και Αλατίνι στον Φραγκομαχαλά και η τεκμηρίωση της χρονολόγησής τους.
- Η κρήνη του Σέιχ Σου –από την οποία πήρε την ονομασία του το περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης– και η πρόσφατη αναστύλωσή της.
- Τα νέα Δικαστήρια, ο Τοπχανές, και η άγνωστη ιστορία "αποκεφαλισμού" ενός από τους πύργους του.
- Ένας καλά κρυμμένος –αλλά περιφανής– ρωμαϊκός δρόμος που συνέδεε το λιμάνι με το διοικητικό κέντρο στο Μάρμαρο του Φιδιού (Yilan Mermer).
- Οι Μαγεμένες (Encantadas) στο φωτογραφικό πανόραμα του Γιόσεφ Σέκεϋ στα 1863 –λίγο πριν από τη διαρπαγή του μνημείου– και ο προσανατολισμός τους.
- Ο εντοπισμός της μονής-κάστρου της αγίας Ματρώνας στις πρώτες φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης και υποθέσεις για την τελική τύχη της στη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου.
Η διάρκεια της ομιλίας υπολογίζεται στη μία ώρα. Θα ακολουθήσει συζήτηση.
Η διάλεξη θα μαγνητοσκοπηθεί και θα αναρτηθεί στο κανάλι του Τελλογλείου στο YouTube.